Üç Filozof Şair

Duyusal deneyimin, kültürel formların ve hayal gücünün düşünceyle kurduğu ilişkiyi ters yüz eden provakatif bir zekâ: George Santayana. Santayana, Avrupa şiir geleneği içinde felsefi düşüncenin imkânlarını araştırırken, şiir ile felsefenin birbirine karşıt etkinlikler olduğu yönündeki Platoncu mirası sorgular. Ona göre felsefe ile şiir, evrenin doğasına ilişkin bütünlüklü bir tasavvur ortaya koyma çabasında birleşirler; bu birleşme ise insan zihninin hem düşünsel hem estetik düzlemde hakikati sorgulamasına olanak tanır. Santayana, bu görüşünü somutlaştırmak adına üç büyük ustayı kendi poetik-felsefi evrenlerinde zirveye yerleştirir. Ancak hiçbiri tüm yönleriyle ideal değildir. Lucretius, doğalcı evren anlayışıyla fiziksel dünyanın kapsamlı bir tasvirini sunar; fakat bu sistematik bütünlük, bireysel deneyimi tekdüzeleştirme riski taşır. Dante, aşkın bir düzlemde kurduğu kozmolojisiyle insan deneyimini yüksek bir anlam sistemine yerleştirir; ne var ki bu sistemde doğa, ahlaki ve teolojik bir düzene tabi kılınır. Goethe ise romantik bir yaklaşımla bireysel tecrübeye dramatik ve dinamik bir perspektif kazandırır; ama onun da görme biçimi fragmante bir zenginlik sunmaktan ötesine geçmez. İdeal bir şair-filozofun hangi koşullar altında nasıl doğacağını hepimizden önce saptayan Santayana, Üç Filozof Şair'le onu şimdiden selamlar.