Şemseddin Sami’nin Gözüyle Dünya Mitolojisi: Esatir

"Geçmiş toplumların inançları, insanlık tarihinin bir konusu olup bilinmesi gereklidir. Özellikle Yunanlılar, Romalılar ve İslam öncesi Arap şairlerinin eserlerini doğru anlayabilmek için eski toplumların tarihini iyi öğrenmek ve eski eserlerden yararlanarak tarihi bilgileri genişletmek gereklidir. Bu nedenle, Batı dillerinde ve tarihin bu dalında "mitoloji" ya da "mitolocya" adıyla ayrı bir bilim dalı oluşturulmuş, okullarda öğretilmiş ve sayısız kitap ve makaleyle ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Doğu dillerinde ise bu alanda şimdiye kadar pek bir şey yazılmamış, hatta buna has bir isim bile belirlenmemiştir. Ancak, kendine has bir adı olmasa da ayetlerde bahsi geçen "Esâtirü'l-Evvelin" (öncekilerin masalları) ifadesinden mitolojinin kastedildiği anlaşıldığından, 'mitoloji' kelimesini Arapça 'esatir' kelimesiyle karşılamak ve eski toplumların mitolojilerini özet halinde derleyip yazmayı uygun gördüm." Tanzimat, I. Meşrutiyet ve İstibdat yıllarının büyük münevveri, Türk dilinin titiz, çalışkan ve bereketli sözlükçüsü, bu dilin Avrupai formlarda verilmiş edebi eserlerinin hemen hepsinin ilk imzacısı Şemseddin Sami (Fraşerî) ardından her biri birbirinden kıymetli pek çok önemli eser bıraktı. Eski devirlerin her şeye vakıf münevverlerinin en mümtaz örneklerinden biriydi. Eserleri arasında gökyüzüne, yerküreye ve havaya dair ilmi incelemelerden Fransızca sözlüklere, tiyatro piyeslerinden klasik İran şiiri derlemelerine kadar muazzam bir çeşitliliği barındıran Şemseddin Sami Bey, elbette mitoloji gibi devrin aydınlarının yakından ilgilendiği bir konuda da yazmaktan da geri durmadı. Üstelik bunu kendi çağında alışıldığı gibi yalnızca Yunan-Roma mitolojisi özelinde tutmayarak tüm dünyanın hatta ilkel kabilelerin mitolojilerine kadar genişleterek yaptı. İşte Esatir, böyle bir tutku ve çabanın ürünü. Büyük üstadın gözünden dünya mitolojisi, Esatir'de adeta geçmişten gelen değerli bir hazine gibi parlıyor. Üstadın dile olan hakimiyetinin metinde yarattığı lezzet, kendi çağı için edinilmesi neredeyse imkânsız olan bir genel kültür donanımıyla harmanlanarak günümüz okuru için adeta bir şölene dönüşüyor. Sakin Kitap, Mahir Ünsal Eriş'in titiz çalışması ve tarihçi Töre Sivrioğlu'nun sunuşu ile Esatir'i bir asırdan fazla bir zaman sonra yeniden okuruyla buluşturuyor!