Hayâ Fıkhı

Hayâ, kişinin ahlaksızlıklardan sakınmasını ve başkalarına karşı olan hakları yerine getirmesini gerekli kılan bir haslettir. Allah (azze ve celle), bu özelliği insanlara has kılmıştır ki; nefislerinin emrettiği utanç verici hallerden sakınsınlar, hayâsızca hevâlarına uyan hayvanlar gibi olmasınlar. Günaha düşmek ve hayâdan yoksun olmak, birbirini takip eden iki durumdur; her ikisi de bir diğerine sebep olur ve birbirinin varlığını gerektirir. “Takva elbisesi ise, o daha hayırlıdır” (Araf 7/26) Ma'bed el-Cühenî bu ayet hakkında; ‘Takva elbisesi hayâdır' der. Süfyan bin Uyeyne (rahimehullah) şöyle söyler: Hayâ, takvanın en hafifidir ve kul da hayâ etmedikçe Rabbinden korkmaz. Salihler, sahip oldukları hayâdan başka neyle takvaya ulaştılar ki? Vâsıtî der ki:Allah'ın koyduğu hadleri çiğneyen veya yapmayı emrettiği şeylere riayet etmekte noksanlık gösteren kimse hayânın tadını bilemez.11 Cerrâh bin Abdullah şöyle der: Hayâdan ötürü kırk yıl boyunca günahları terk ettim, sonra verâya ulaştım.12