Cevheri’nin Es-Sıhah’ında Kıraat Farklılıkları;Ayetlerde Kelime-Anlam İlişkisi Bağlamında Bir İnceleme

Elinizdeki bu kitabın konusu, Basralı nahiv âlimlerinden Cevherî'ye (ö. 393/1003) ait olan ve kısaca es-Sıhâh diye bilinen klasik sözlükteki kıraat farklılıklarıdır. Kur'ân'da geçen kelimelerin dilbilimsel tefsiri için başat kaynaklardan birini oluşturan bu kıymetli sözlük, kelime-anlam ilişkisine konu olan çok sayıda kıraat farklılığı içermektedir. Bu çalışmamızda sözlükteki kıraat farklılıklarını ele alırken, öncelikle Cevherî'nin yer verdiği, istişhadda bulunduğu kıraatleri tespit ettik. Daha sonra harf, edat, fiil, isim, masdar ve sıfat gibi özelliklerine göre kelimelerde kıraatleri tasnif ettik ve bunları ilgili başlıklar altında inceledik. Söz konusu kıraatler hakkında tefsir ve kıraat ilimlerinin önde gelen kaynaklarına müracaat ettik. Böylece Cevherî'nin yer verdiği kıraatlerin/izahların sonraki dönem tefsir ve kıraat kaynaklarındaki izdüşümlerini mümkün olduğunca tespit etmeye çalıştık. Diğer taraftan oldukça veciz bilgiler içeren bu sözlüğün önemini, Kur'ân kelimelerinin anlam tespitinde kıraatlere müracaat edilmesi yönünden de ortaya koymaya gayret ettik.