Akıl ve Nazariyat - Akl'ın Kaynağı ve Esası Üzerine Bir İnceleme

Bu kitapta “mevcud”, “vücud” ve “teşkil” kavramlarını esas almak suretiyle, “akl'ı” ve “akl'a” mahsus kaynak olarak “gönül'ü”, “körük ve örs mataforası” vasıtasıyla, “theo- logia'ya” mahsusen inceledik. Bu yolla, “(İlâh'i) Gönül'den”, “(Cevher'i) Gönül'den” ve (ism'i) gönül'den” ve, bu suretle, “(İlâh'i) Akıl'dan”, “(Cevher'i) Akıl'dan” ve “(ism'i) akıl'dan”, “(müteşekkil) dil” olarak “nazar'i musiki” esasında bahsettik. “Akl'etmek”, “gönül'den” hareketle, “teşkil'e” mahsusen “mahiyet” meydana çıkartan “icraat'tır”. Bu bakımdan “akl'ı”, “aşkın'a” mahsus “zihin (mens)” ve “zihn'e (mens)” mahsus faaliyet olarak “düşünmek (cogito)” suretiyle ele alamayız. Bu hususu açtık. “Düşkün”, “na-mevcud varlık'tır”, “na-vücud beden'dir” ve “na-teşkil yapı'dır”. Bu bakımdan, “düşkün'e” mahsus “akıl'dan” bahsedilemez. Bu noktaya kısaca değindik